Hygieia (Wikipedia)
Hygieia (in Wikipedia-format)
Hygieia (Oudgrieks: Ὑγιεία, Hygieía of Ὑγεία, Hygeía, "gezondheid"), een van de dochters van Asklepios (god van de geneeskunde en genezing) en Epione,[1] is in de Griekse godsdienst de godin van de gezondheid en preventie. Door sommige wetenschappers wordt zij als een personificatie (van de gezondheid) beschouwd. Echter wijzen wetenschappers erop, dat figuren die herkenbaar zijn als religieuze figuren, niet als personificatie gezien kunnen worden. In de Romeinse tijd werd zij vereenzelvigd met de Romeinse godinnen Salus ("heil") en Valetudo ("gezondheid"). [2]
Inhoud
1 Functie
2 Cultus
3 Voorstelling
4 Voetnoten
5 Antieke bronnen
6 Literatuur
7 Externe link
Functie
Haar zuster Panakeia is de godin van de geneesmiddelen. Asklepios en zijn dochters behoren tot het nageslacht van Apollo, god van de schoonheid en de geneeskunde. Asklepios is een moeilijke figuur. Hij werd onder andere als aardgeest, halfgod en god vereerd. Zijn vrouw Epione was de godin van de pijnverzachting. [3]
De Grieken eerden Hygieia als een machtige godin, wier taak het was te waken over de gezondheid van mensen. Ze schijnt reeds over een eigen cultus beschikt te hebben in de zevende en zesde eeuw voor Christus. Doordat in 429 v. Chr. een ernstige epidemie, waarschijnlijk ebola of tyfus, in Athene uitbrak, werd zij samen met Asklepios vanuit Epidauros en Peiraios in 420 v. Chr. naar deze stad gehaald, omdat in 421 de Vrede van Nikias werd gesloten, waardoor er tijdelijk een wapenstlilstand was. In Athene werden Hygieia en Athena gesyncretiseerd tot Athena-Hygieia, die los van Hygieia gezien moet worden. Athena Hygieia was met name gericht op het beschermen van de gezondheid van de Atheners. Bij de Romeinen stond zij bekend als Minerva Medica. [4]
Cultus
Haar cultus dateert eerst van latere tijd. Gewoonlijk werd zij samen met haar vader vereerd, zoals in Argos, [5] en stond haar beeld in diens tempel. Hoewel de eerste sporen van Hygieia uit de 7e eeuw v.Chr. getraceerd kunnen worden, omdat Pausanias een standbeeld van Hygieia aangetroffen zou hebben, begon haar cultus zich pas echt te verspreiden over de Griekse wereld, met haar implementatie in de cultus van Asklepios. Vanuit Athene verspreidde de cultus zich daarna verder via Pireias. Rome erkende haar cultus in 293 v.Chr. alwaar zij uiteindelijk met Salus werd vereenzelvigd. Salus werd eerst als godin van de gezonde staat vereerd, maar werd uiteindelijk als equivalent van Hygieia vereerd, waarbij zij beiden apart maar ook samen als Salus-Hygieia werd vereerd. [6] Haar voornaamste tempels waren opgetrokken in Epidauros, Korinthe, [7] Kos en Pergamon. Daarnaast werd ze ook in Athene, [8] Gortys [9] en Oropos [10] vereerd.
Pausanias merkte op dat onder de standbeelden van Hygieia, in het Asklepieion van Titane (een tempel van Asklepios), in Sicyon (dat door Alexanor, kleinzoon van Asklepios was gesticht), er een beeld met een sluier was bedekt en dat de vrouwen van deze stad hun haar aan haar wijdden. Als men mag afgaan op de inscripties, hadden dergelijke offers ook plaats op Paros. [11]
Voorstelling
Aan het einde van de 5e eeuw v.Chr. werd Hygieia voor het eerst afgebeeld op vaasschilderingen. Zij werd door de beeldende kunstenaars zeer dikwijls voorgesteld als een schone, ernstige maagd, met een zachte en goedige uitdrukking op haar gelaat, nu eens alleen, dan weer met haar vader Asklepios (en haar broer Telesphoros), in welke afbeeldingen zij echter telkens niet aan de handeling deelneemt. Standbeelden van Hygieia zijn onder ander toegeschreven aan Skopas, Bryaxis en Thimoteos.
Zij wordt daarnaast voorgesteld als gekroond met een schaal (pathera/phiale) in haar rechterhand. Steeds vergezelt haar de slang, het zinnebeeld van de gezondheid, overgenomen van haar vader. Deze slang kronkelt vanaf haar borst naar de schaal om eruit te drinken. [12]
Ariphron (4e eeuw v.Chr.), een artiest en muzikant uit Sicyon, heeft aan haar een beroemde hymne gericht. Deze luidt:
Hygieia, meest gerespecteerde der gezegenden onder stervelingen, mag ik met jou samenzijn
voor wat nog rest van mijn leven, en moge jij mij gracieus vergezellen:
want als er nog enig plezier is in rijkdom of kinderen,
of in een koninklijke goddelijke macht over mensen,
of in de verlangens die wij vangen met de verborgen netten van Aphrodite,
of in elke andere vreugde of verlichting van het werk
is onthuld door de goden aan de mensen,
met jou, gezegende Hygieia,
het bloeit en straalt als tegenovergesteld van de Gratiën.
Zonder jou is niemand gelukkig
(Vertaling Mark Beumer)
Voetnoten
[1] Aldus een inscriptie uit Erythrae (Greek Lyric V: Anonymous Frag 939.), Suda s.v. Epione, maar volgens Pausanias (I 23.5, V 20.2) was Asklepios haar enige ouder. In de Orphische Rapsodieën
(frag.; cf. Proclus, ad Plat. Tim.) wordt ze een dochter van Eros en Peitho genoemd.
[2] Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, s.v. 'Ὑγίεια'; Leven 2005, s.v. 'Hygieia' (p.443); Emma Stafford, Worshipping Virtues. Personification And The Divine In Ancient Greece
(London 2000); Mark Beumer, 'Hygieia. Identity, Cult and Reception', in: Kleio-Historia, nr. 3. (2016) 5-24.
[3] Mark Beumer, Hygieia. Godin of Personificatie?
(Boekscout: Soest, 2e druk 2016) 24-25.
[4] Beumer, Hygieia, 28, 36, 42, 45, 48, 52; P.E. Olson, C.S. Hames, A.S. Benenson, E.N. Genovese EN 'The Thucydides syndrome: ebola deja vu? (or ebola reemergent?)', in: Emerging Infectious Diseases, nr. 2 (1996) 155–156.
[5] Aischylos, Eumeniden, 522.
[6] Pausanias, II 23 § 4, III 22.§ 9; Lorenz Winkler, Salus. Vom Staatskult zur politischen Idee: Eine archäologische Untersuchung
(Verlag Archäologie und Geschichte 1995); Mark Beumer, 'A Woman’s Touch. Hygieia, Health and Incubation', in: Journal of History of Sciences and Technology/DVT - Dejiny ved a techniky, Volume LV – Number 1-2 (2022) 25-55.
[7] Plinius maior, Naturalis Historia, XXXIV 19.
[8] Pausanias, II 4 § 6.
[9] Pausanias, I 23 § 5, 31 § 5.
[10] Pausanias, VIII 28 § 1.
[11] Pausanias, I 34 § 2.
[12] Pausanias, II 11 § 6; Hildegard Sobel, Hygieia: die Göttin der Gesundheit
(Darmstadt 1990); Peter Kranz, Hygieia – Die Frau an Asklepios’ Seite. Untersuchungen zu Darstellung und Funktion in klassischer und hellenistischer Zeit unter beziehung der Gestalt des Asklepios
(Möhnesee: Bibliopolis 2010); Iphigeneia Leventi, Hygieia in Classical Greek Art
(Athene 2003).
Antieke bronnen
Aischylos, Eumeniden.
Ariphron, Hymne aan Hygieia.
Homeros,
Ilias.
Likymnios, Greek Lyric V.
Pausanias,
Een reisbeschrijving van Griekenland.
Pindaros, Oden.
Plinius maior,
Naturalis Historia
Ploutarchos,
Leven van Perikles.
Literatuur
(en) Mark Beumer, 'A Woman’s Touch. Hygieia, Health and Incubation', in: Journal of History of Sciences and Technology/DVT - Dejiny ved a techniky, Volume LV – Number 1-2 (2022) 25-55.
(nl) Mark Beumer,
Hygieia. Godin of Personificatie?
(Boekscout:Soest, 2e druk 2016).
(en) Mark Beumer, 'Hygieia. Identity, Cult and Reception', in: Kleio-Historia, nr. 3. (2016) 5-24.
(de) Peter Kranz, Hygieia – Die Frau an Asklepios’ Seite. Untersuchungen zu Darstellung und Funktion in klassischer und hellenistischer Zeit unter beziehung der Gestalt des Asklepios (Möhnesee: Bibliopolis 2010).
(de) Karl-Heinz Leven,
Antike Medizin. Ein Lexikon (München: C.H. Beck 2005).
(en) Iphigeneia Leventi, Hygieia in Classical Greek Art
(Athene 2003).
(en) Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, s.v. 'Ὑγίεια'
(en) P.E. Olson, C.S. Hames, A.S. Benenson, E.N. Genovese EN 'The Thucydides syndrome: ebola deja vu? (or ebola reemergent?)', in: Emerging Infectious Diseases, nr. 2 (1996) 155–156.
(nl) Jan Schouten,
De slangestaf van Asklepios als symbool der geneeskunde
(Amsterdam-Meppel 1963).
(de) Hildegard Sobel, Hygieia: die Göttin der Gesundheit (Darmstadt 1990).
(en) Emma Stafford, Worshipping Virtues. Personification And The Divine In Ancient Greece
(London 2000).
(de) Lorenz Winkler, Salus. Vom Staatskult zur politischen Idee: Eine archäologische Untersuchung
(Verlag Archäologie und Geschichte 1995).
Externe link
(en) Hygeia: Greek goddess of good health (Theoi.com)
Link
(en) Hygieia, the Goddess of Health (Ancient History Encyclopedia) by Mark Beumer. Link